Ուժի մասին

Առատաձեռն ներելու ու օրենքները խախտելու համար պետք է լինել ուժեղ: Ուժեղ՝ այնքան, որ մի ամբողջ ազգ պարունակես քո մեջ: Այս ներողամտությունը մի հսկա հրեշի նման, կլանում է բոլոր խտրականություններն ու պատիժները: Զարմանալի ա, թե ինչքան ոչ խորքային է հասարակությունը տեսնում խնդիրները: Նայում է մակերևույթին՝ հետևանքներին, հիմքին, խնդրի սկզբնաղբյուրին նայելու փոխարեն: Հենց այս տեսական սխալ մոտեցումն է, որ բերում է այդքան անպտուղ պայքարի ու հիասթափությունների:

Բարոյականությունը որպես խմբի ինստիկտ

Մինչ սկսելը հարկ եմ համարում ներողություն խնդրել փիլիսոփայությունից բան հասկացողներից, ոչ ճշգրիտ և սխալ տերմինների ընտրության համար։ Կարդալուց խնդրում եմ լինել ներողամիտ, քանի որ գրողը դիլետանտ է։

Նիցշեն գրում է, որ բարոյականությունը հոտի(խմբի) ինստինկտն է ինդիվիդուալի համար։ Ամբողջ օրը ինձ այս միտքը այդպես էլ հանգիստ չթողեց։ Կարծում եմ, որ բարոյականության միայն մի կողմն է, որ նպատակ ունի ծառայել հոտի կարծիքին։ Այո՛, անշուշտ յուրաքանչյուր ոք սերտում է բարոյականության չափանիշները միջավայրից։ Ապրելով հասարակության մեջ, կուտակելով փորձ, անձը գիտակցում է բարոյականության եզրերը, որը ազդվելով, ֆիլտրվելով սեփական կենսաբանական և հոգեբանական կանխադրույթներով ձևավորում են որոշակի պահելաձև։ Նիցշեի այս պարզ ինստիկների վրա հիմնված բացատրությունը ինձ մռայլ է թվում։ Գտնում եմ, որ այս մռայլ երանգավորումը մասնակի է ճիշտ։ Ըստ իս, բարոյականությունը կարող է ծառայել ավելի կոմպլեքս, սոցիալ-հոգեբանական ինստինկտներին, ինչպիսին են՝ արդարությունը, ոչ սխալ բառ եմ օգտագործում, ոչ թե արդարությանը՝ որը սուբյեկտիվ է, այլ հավասար նախնական պայմաններին, արդար «խաղին»։ Մեկ այլ նման արժեք կարող է լինել օրինակ՝ փոխադարձ հարգանքը՝ անձեռնամխելիությունը, այսինքն՝ ապրիր չվնասելով այլոց (և այլ սկզբունքներ արևելյան փիլիսոփայությունից և էթիկայից՝ դաոսիզմ, տաոիզմ ևն)։ Սրանով մենք սահմանում ենք բարոյականությունը, ոչ թե կոմպլեքս կենդանական ինստինկտների հիման վրա, այլ որպես բազիս ընդունում ենք իդեալներ, որոնք ըստ իս արդի հասարակության մեջ հանդիսանում են հենասյուն, թեկուզ և չգիտակցված։